Giriş

Günümüzde akıllı telefonlar, kişisel ve kurumsal verilerin taşınmasında en yaygın araçlardan biri haline gelmiştir. Bu nedenle, adli bilişim ve kolluk kuvvetleri açısından telefon inceleme süreci, suçların aydınlatılması ve dijital delillerin elde edilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu raporda, telefon incelemesi kavramı, uygulama yöntemleri, hukuki çerçevesi, kullanılan teknolojiler ve karşılaşılan zorluklar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Telefon İnceleme Nedir?

Telefon inceleme, bir cep telefonunda bulunan verilerin adli amaçlarla toplanması, analiz edilmesi ve raporlanması sürecidir. Bu süreçte cihazın hafızasında yer alan mesajlar, arama kayıtları, fotoğraflar, videolar, uygulama verileri, konum geçmişi ve internet aktiviteleri gibi birçok bilgiye ulaşılabilir. Telefon inceleme işlemi, genellikle adli bilişim uzmanları tarafından, belirli prosedürler ve yasal izinler çerçevesinde gerçekleştirilir.

Telefon İnceleme Yöntemleri

Telefon incelemesinde kullanılan yöntemler, cihazın türüne, işletim sistemine ve güvenlik önlemlerine göre değişiklik göstermektedir. Temel olarak üç ana inceleme yöntemi bulunmaktadır:

1. Manuel İnceleme: Cihazın ekranı üzerinden elle yapılan incelemedir. Sınırlı veri elde edilir ve genellikle ilk aşamada kullanılır.
2. 
   
3. Logical Extraction (Mantıksal Çıkarım): Cihazın işletim sistemi üzerinden, verilerin bir yedeğini alarak yapılan incelemedir. WhatsApp mesajları, kişiler, SMS, arama geçmişi gibi bilgilere ulaşmak mümkündür.
4. 
   
5. Physical Extraction (Fiziksel Çıkarım): Cihazın tüm hafızasının bit düzeyinde kopyalanmasıdır. Silinmiş veriler de dahil olmak üzere daha geniş bir veri yelpazesi elde edilir.
6. 
   
7. 
   

Ek olarak, bulut yedeklemeleri ve SIM kart incelemesi gibi tamamlayıcı yöntemler de kullanılabilmektedir.

Telefon İnceleme Süreci

Telefon inceleme süreci genel olarak şu adımlardan oluşur:

1. El Koyma ve Muhafaza: Cihaza el konulduktan sonra, veri bütünlüğünün korunması için cihaz uçak moduna alınır veya sinyal engelleyiciler kullanılır.
2. 
   
3. İmaj Alma: İnceleme yapılacak cihazın birebir kopyası (imajı) alınır. Böylece orijinal cihaz üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmadan inceleme tamamlanır.
4. 
   
5. Veri Analizi: Elde edilen imaj, adli bilişim yazılımları ile analiz edilir. Elde edilen veriler, olayla ilişkili olup olmadığına göre sınıflandırılır.
6. 
   
7. Raporlama: Analiz sonuçları detaylı bir şekilde raporlanır ve gerektiğinde mahkemeye sunulur.
8. 
   
9. 
   

Kullanılan Teknolojiler ve Yazılımlar

Telefon inceleme işlemlerinde kullanılan başlıca yazılımlar şunlardır:

• Cellebrite UFED: Hem mantıksal hem de fiziksel çıkarım yapabilen, dünya çapında yaygın olarak kullanılan bir adli bilişim aracıdır.
• 
  
• Oxygen Forensic Detective: Özellikle sosyal medya ve mesajlaşma uygulamalarındaki verileri analiz etmede etkilidir.
• 
  
• Magnet AXIOM: Farklı veri kaynaklarını bir araya getirerek kapsamlı analizler yapabilir.
• 
  
• MSAB XRY: Mobil cihazlardan veri çıkarımı ve analizinde kullanılan bir diğer popüler yazılımdır.
• 
  
• 
  

Bu yazılımlar, cihazda bulunan verilerin bütünlüğünü koruyarak, hızlı ve güvenilir analizler yapılmasını sağlar.

Hukuki Çerçeve

Türkiye’de telefon incelemesi, Anayasa, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ve ilgili yönetmeliklerle düzenlenmiştir. Temel olarak, bir kişinin telefonunda arama ve inceleme yapılabilmesi için hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı izni gerekmektedir. CMK’nın 134. maddesi, dijital materyallerin incelenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemektedir.

Ayrıca, elde edilen dijital delillerin mahkemede geçerli olabilmesi için, inceleme ve muhafaza işlemlerinin usulüne uygun yapılması zorunludur. Aksi halde, elde edilen veriler "hukuka aykırı delil" sayılarak reddedilebilir.

Karşılaşılan Zorluklar ve Sınırlamalar

Telefon incelemesinde karşılaşılan başlıca zorluklar şunlardır:

• Şifreleme ve Güvenlik: Modern telefonlarda kullanılan şifreleme teknolojileri, cihazın kilidinin açılamamasına neden olabilmektedir.
• 
  
• Veri Silme ve Fabrika Ayarlarına Dönüş: Kullanıcılar, cihazı sıfırlayarak veya verileri silerek delilleri yok edebilir.
• 
  
• Hızlı Teknolojik Gelişmeler: Telefon üreticileri, her yeni modelde güvenlik önlemlerini artırmakta, bu da adli bilişim uzmanlarının işini zorlaştırmaktadır.
• 
  
• Veri Hacmi: Akıllı telefonlarda depolanan veri miktarının artması, analiz süresini uzatmaktadır.
• 
  
• 
  

Etik ve Gizlilik Boyutu

Telefon incelemesi yapılırken, kişinin özel hayatının gizliliği ilkesine azami dikkat gösterilmelidir. İnceleme sırasında yalnızca olayla ilgili verilerin analiz edilmesi, gereksiz özel bilgilerin ifşa edilmemesi gerekir. Ayrıca, elde edilen verilerin korunması ve üçüncü kişilerle paylaşılmaması, hem etik hem de hukuki bir zorunluluktur.

Sonuç

Telefon inceleme, günümüz dijital dünyasında suçların aydınlatılması ve delil elde edilmesi açısından vazgeçilmez bir araçtır. Ancak, bu süreçte hem teknik hem de hukuki açıdan dikkatli olunmalı, birey hakları gözetilerek hareket edilmelidir. Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte, telefon inceleme yöntemleri ve kullanılan yazılımlar da sürekli olarak güncellenmektedir. Bu nedenle, adli bilişim uzmanlarının kendilerini sürekli geliştirmeleri ve güncel teknolojileri takip etmeleri büyük önem taşımaktadır.

Kaynakça

1. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 134. madde.
2. 
   
3. Türkiye Adli Bilişim Derneği, "Mobil Cihaz İnceleme Rehberi", 2023.
4. 
   
5. Cellebrite UFED Resmi Dokümantasyonları.
6. 
   
7. Magnet Forensics Whitepapers.
8. 
   
9. MSAB XRY Kullanıcı Kılavuzları.
10.